Bild nicht mehr verfügbar.

Öffentliche Intervention: 500 Autoren weltweit fordern Einhaltung der Bürgerrechte im digitalen Zeitalter.

Zum Aufruf: Die Demokratie verteidigen im digitalen Zeitalter>>>

Foto: AP Photo/Francisco Seco

Unter Schriftstellern werden die NSA-Affäre und die öffentlich gewordene massenhafte Überwachung heftig diskutiert. Ilija Trojanow, Juli Zeh und Eva Menasse handelten: Sie formulierten einen Aufruf und ließen diesen im Kollegenkreis zirkulieren: "Das massive Sammeln von Daten ist ein Eingriff in die Bürgerrechte und die Meinungsfreiheit. Das ist vorauseilender Sicherheitswahn und eine proaktive Repression", begründet der in Wien lebende Autor Trojanow im Gespräch mit dem STANDARD die Initiative. Aus der kleinen Gruppe wurde ein größerer Kreis, vier weitere Schriftsteller – darunter Josef Haslinger – beteiligten sich an der Planung und der Umsetzung der sogenannten "öffentlichen Initiative".

Formulierungen wurden diskutiert und von den Sprachmächtigen verändert, ehe am Ende ein schriftlicher Appell entstand, der den Titel "Writers Against Surveillance" trägt. Über private Kontakte wurde der Text an Schriftstellerinnen und Schriftsteller rund um den Globus verschickt. Binnen weniger Wochen schlossen sich rund 500 Autoren aus 55 Staaten an.

Unter den Unterzeichnern finden sich mit Elfriede Jelinek, Günter Grass, Orhan Pamuk, J. M. ­Coetzee und Tomas Tranströmer auch fünf Literaturnobelpreisträger. Weitere namhafte Unterstützer sind unter anderem Daniel Kehlmann, Henning Mankell, Richard Ford, Margaret Atwood, Javier Marías, Arundhati Roy und David Grossmann.

Der Aufruf wird weltweit in mehr als zwanzig Zeitungen am heutigen Tag der Menschenrechte publiziert. Mit dabei: "Guardian", "Neue Zürcher Zeitung", "Frankfurter Allgemeine Zeitung", "El País" und Le Monde. Für Österreich wurde der ­STANDARD angesprochen.

Die Autoren wenden sich an Bürger, Staaten und internationale Organisationen gleichermaßen. Sie fordern eine UN-Konvention mit dem Ziel, "dass jeder Bürger das Recht hat mitzuentscheiden, welche seiner persönlichen Daten gesammelt, gespeichert und verarbeitet werden und von wem". Die Autorin Zeh, die mit Trojanow 2009 das Buch "Angriff auf die Freiheit: Sicherheitswahn, Überwachungsstaat und der Abbau bürgerlicher Rechte" publiziert hat, verlangte jüngst bei der Netzkulturkonferenz in Berlin "ein digitales Verbraucherschutzrecht". Die promovierte Juristin räumte ein, es sei schwierig, im Internet Recht durchzusetzen. "Aber das Internet darf kein rechtsfreier Raum sein."

Trojanow betont, dass es sich um ein globales Problem handle. Viele Bürger seien sich aber nicht bewusst, dass es alle treffe. Mit der Initiative wolle man "informieren und aufrütteln". Auf der Kampagnenplattform change.org können sich Bürger dem Aufruf anschließen. (Alexandra Föderl-Schmid / DER STANDARD, Printausgabe, 10.12.2013)

Die Unterzeichner

Aus Österreich:

Olga Flor
Karl-Markus Gauß
Thomas Glavinic
Josef Haslinger
Monika Helfer
Klaus Hoffer
Alois Hotschnig
Elfriede Jelinek
Michael Köhlmeier
Eva Menasse
Robert Menasse
Robert Pfaller
Doron Rabinovici
Kathrin Röggla
David Schalko
Robert Schindel
Clemens J. Setz
Marlene  Streeruwitz
Peter Weibel
Josef Winkler
Daniel Kehlmann (Österreich/Deutschland)

Aus Deutschland:

Friedrich Ani
Michael Augustin
Anke Bastrop
Ulrich Beck
Artur Becker
Josef Bierbichler
Marica Bodrožić
Mirko Bonné
Ralf Bönt
Nora Bossong
Jan Christophersen
Daniel Cohn-Bendit
Daniela Dahn
Liane Dirks
Doris Dörrie
Ulrike Draesner
Kurt Drawert
Tanja Dückers
Carolin Emcke
Sherko Fatah
David Finck
Julia Franck
Franziska Gerstenberg
Christoph Giesa
Roman Graf
Günter Grass
Kerstin Grether
Annett Gröschner
Gert  Heidenreich
Christoph Hein
Thomas  Hettche
Paul Ingendaay
Steffen Kopetzky
Mareike Krügel
Michael  Krüger
Michael Kumpfmüller
Antje  Kunstmann
Katja Lange-Müller
Benjamin Lauterbach
Jo Lendle
Michael Lentz
Ulli Lust
Angelina Maccarone
Kristof Magnusson
Sten Nadolny
Christiane Neudecker
Norbert Niemann
Ingo Niermann
Markus Orths
Georg M. Oswald
Inka Parei
Annette Pehnt
Antje Rávic Strubel
Annika Reich
Moritz Rinke
Michael Roes
Charlotte Roos
Eugen Ruge
Peter Schneider
Erasmus Schöfer
Ingo Schulze
Hilal Sezgin
Peter Sloterdijk
Tilman Spengler
Burkhard Spinnen
Ulrike Steglich
Hans-Ulrich Treichel
Ilija Trojanow
Regula Venske
Marius von Mayenburg
Thomas von Steinaecker
Gisela von Wysocki
Jan Wagner
Alissa Walser
Theresia Walser
Florian Werner
Roger  Willemsen
Ron Winkler
Juli Zeh

Aus der Schweiz:

Melinda Nadj Abonji
Sybille Berg
Peter Bieri
Irena Brežná
Melitta Breznik
Iso Camartin
Alex Capus
Martin Dean
Catalin Florescu
Christian Haller
Reto Hänny
Eveline Hasler
Franz Hohler
Pedro Lenz
Charles Lewinsky
Klaus Merz
Julian Schütt
Peter Stamm
Alain Sulzer
Urs Widmer

Aus Großbritannien:

Akkas Al-Ali
Tariq Ali
David Almond
Martin Amis
Julian Barnes
Priya Basil
John Berger
Jane Borodale
John Burnside
Louis de Bernières
Isobel Dixon
Joanne Harris
Kazuo Ishiguro
Pico Iyer
Stephen Kelman
Hari Kunzru
Ian McEwan
David Mitchell
Stella Newman
Martin Rowson
Manda  Scott
Will Self
Owen Sheers
Philip Sington
Tom Stoppard
Adam Thirwell
David Vann
Nigel Warbuton
Irvine Welsh
Jeanette Winterson
Rana Dasgupta (Großbritannien/Indien)
Anjali Joseph (Großbritannien/Indien)
Nikita Lalwani (Großbritannien/Indien)
Fadia Faqir (Großbritannien/Jordanien)
Hanif Kureishi (Großbritannien/Pakistan)
Lionel Shriver (Großbritannien / Vereinigte Staaten)

Aus den Vereinigten Staaten von Amerika:

John Ashbery
Paul Auster
Elise Blackwell
T. C. Boyle
Alexander Chee
Isabel Fargo Cole
Billy Collins
Don DeLillo
Colin Dickey
Jennifer Egan
Dave Eggers
Elizabeth Eslami
Richard  Ford
George Dawes Green
Joe Hurley
Elizabeth Kostova
Adrian Nicole LeBlanc
Jonathan Lethem
Barry Lopez
Ben Marcus
Tyler McMahon
Claire Messud
Josip Novakovich
George Packer
Tim Parrish
Richard Powers
James Salter
Sapphire
Richard Sennett
Jane Smiley
Anne Waldman
Alice Walker
Eliot Weinberger
Jeffrey Yang
Aleksandar Hemon (Vereinigte Staaten/Bosnien)
Domnica Radulescu (Vereinigte Staaten/Rumänien)

Aus Frankreich:

Jean-Jacques Beineix
Céline Curiol
Marie Darrieussecq
Philippe Djian
Lionel Duroy
Mathias Énard
Jérôme  Ferrari
Anne-Marie Garat
Laurent Gaudé
Pascale  Hugues
Alban Lefranc
Roger  Lenglet
Virginie Lou-Nony
Jean Mattern
Betty Mialet
Catherine Millet
Frédéric  Mitterrand
Hélène Neveu Kringelbach
Philippe Pozzo di Borgo
Flore Vasseur
Martin Winckler (Frankreich/Kanada)
Jonathan Littell (Frankreich / Vereinigte Staaten)

Aus Ägypten:

Alaa al-Aswany
Nawal El Saadawi
Ahdaf Soueif
Mona Eltahawy (Ägypten / Vereinigte Staaten)

Aus Albanien:

Anila Wilms

Aus Algerien:

Boualem Sansal

Aus Angola:

José Eduardo Agualusa

Aus Argentien:

Maria Teresa Andruetto
Edgardo Cozarinsky
María Sonia Cristoff
Marcelo Figueras
Carlos Gamerro
Alberto Manguel
Guillermo Martinez
Elsa Osorio
Claudia Piñeiro
Samanta Schweblin

Aus Australien:

Debra Adelaide
Chris  Andrews
Venero Armanno
Larissa Beherendt
James Bradley
Brian Castro
Nick Cave
Miriam Cosic
Michelle de Kretser
Nick Earls
Delia Falconer
Anna Funder
Helen Garner
Elisabeth Holdsworth
Linda Jaivin
Gail Jones
Evelyn Juers
Thomas Keneally
Nam Le
James Ley
Angelo Loukakis
David Malouf
Frank  Moorhouse
Peter Rose
Rosie Scott
John Tranter
Kirsten Tranter
Arnold Zable
Lily Brett (Australien / Vereinigte Staaten)
Geraldine Brooks (Australien / Vereinigte Staaten)

Aus Bangladesch:

Ahmad Mostofa Kamal
Tahmima Anam (Bangladesch/Großbritannien)

Aus Belgien:

Gie Bogaert
Saskia De Coster
Patrick De Rynck
Jozef Deleu
Laurent Demoulin
Charles Ducal
Joris Gerits
Jos  Geysels
Luuk Gruwez
Thomas Gunzig
Peter Holvoet-Hanssen
Elisabeth Marain
Pierre Mertens
Bart Moeyaert
Elvis Peeters
Erik Spinoy
Rik Torfs
Koen Van Bockstal
Walter van den Broeck
Miriam Van hee
David van Reybrouck
Annelies Verbeke
Paul Verhaeghe
Roel Verschueren
Erik Vlaminck
Georges Wildemeersch
Carl  Norac (Belgien/Frankreich)
Joke van Leeuwen (Belgien/Niederlande)

Aus Bosnien:

Miljenko Jergović

Aus Brasilien:

Marçal Aquino
Marcelo Backes
Rafael Cardoso
Bernardo Carvalho
João Paulo Cuenca
João Ubaldo Ribeiro
Luiz  Ruffato
Paulo Scott

Aus Bulgarien:

Georgi Gospodinov
Kapka Kassabova (Bulgarien/Großbritannien)

Aus Chile:

Carla Guelfenbein
Arturo Fontaine Talavera
Ariel Dorfman (Chile / Argentinien / Vereinigte Staaten)
Lina Meruane (Chile/Vereinigte Staaten)

Aus China:

Liao Yiwu

Aus Dänemark:

Niels Barfoed
Suzanne  Brøgger
Tom Buk-Swienty
Peter H. Fogtdal
Katrine Marie Guldager
Iselin C. Hermann
Peter Høeg
Sven Holm
Hanne Vibeke Holst
Carsten Jensen
Pia Juul
Peter Øvig  Knudsen
Morten Kringelbach
Jørgen Leth
Ib Michael
Morten Ramsland
Morten Sabroe
Pia Tafdrup
Janne Teller

Aus Dschibuti:

Abdourahman Waberi

Aus Ecuador:

Francisco Proaño Arandi

Aus El Salvador:

Horacio Castellanos Moya

Aus Finnland:

Monika Fagerholm
Jarkko Tontti
Kjell Westö

Aus Ghana / Vereinigte Staaten:

Kwame Dawes

Aus Griechenland:

Kostas Akrivos
Petros Markaris
Amanda Michalopoulos
Michailis Modinos
Nina Rapi
Thanassis Valtinos

Aus Haiti / Vereinigte Staaten:

Edwidge Danticat

Aus Hongkong / Vereinigte Staaten:

Xu Xi

Aus Island:

Björk
Oddný Eir
Einar Már Guðmundsson
Hallgrímur Helgason
Bjarni Jónsson
Andri Snær  Magnason
Steinnun Sigurðardóttir
Sjón
Jón Kalman Stefánsson

Aus Indien:

Shahid Amin
Amit Chaudhuri
Tishani Doshi
Naresh Fernandes
Amitav Ghosh
Ramchandra Guha
Anjum Hassan
Ranjit  Hoskoté
Raj Kamal Jha
Ruchir Joshi
Girish Karnad
Mukul Kesavan
Amitava Kumar
Pankaj Mishra
Kiran Nagarkar
Jerry Pinto
Arundhati Roy
Arundhati Subramaniam
Jeet Thayil
Altaf Tyrewala
Salil Tripathi  (Indien/Großbritannien)
Suketu Mehta (Indien/Vereinigte Staaten)

Aus dem Irak:

Jabbar Yassin Hussin
Hassan Blasim (Irak/Finnland)
Najem Wali (Irak/Deutschland)

Aus Irland:

Roddy Doyle
Colum McCann
Colm Tóibín (Irland / Vereinigte Staaten)

Aus Israel:

Assaf Gavron
David Grossman
Etgar Keret
Yitzhak Laor
Sami Michael
Amos Oz
Zeruya Shalev

Aus Italien:

Andrea Bajani
Massimo  Carlotto
Umberto Eco
Erri de Luca
Paolo  Giordano
Dacia Maraini
Sabine Gruber (Italien/Österreich)

Aus Japan:

Tosihiko Uji

Aus Jordanien:

Elias Farkouh

Aus Kamerun:

Patrice Nganang

Aus Kanada:

Margaret Atwood
Ken Babstock
Cory Doctorow
Yann Martel
Colin McAdam
Michael Ondaatje
John Ralston Saul
Madeleine Thien

Aus Kolumbien:

Antonio Ungar
Héctor Abad
Oscar Collazos
Oscar Guardiola-Rivera
Juan Gabriel Vásquez

Aus Kroatien:

Slavenka Drakulić
Nenad Popović
Dubravka Ugrešić

Aus Kuba:

Leonardo Padura Fuentes
Iván de la Nuez (Kuba/Spanien)

Aus dem Libanon:

Dominique Eddé
Rawi Hage (Libanon/Kanada)

Aus Libyen/Ägypten:

Ahmed Fagih

Aus Luxemburg:

Ranga Yogeshwar

Aus Mazedonien:

Nikola Madzirov

Aus Malawi:

Samson Kambalu

Aus Malaysia:

Tan Twan Eng

Aus Malta:

Pierre Mejlak

Aus Mexiko:

Rosa Beltrán
Sabina Berman
Carmen Boullosa
Ana Clavel
Alma Guillermoprieto
Angeles Mastretta

Aus den Niederlanden:

René Appel
Abdelkader Benali
Ronald Bos
Ian Buruma
Gerrit Bussink
Saskia de Jong
Job Degenaar
Renate Dorrestein
Rudolf Geel
Arnon  Grünberg
Joke J. Hermsen
Marjolin Hof
Tjitske  Jansen
Liesbeth Lagemaat
Thomas Lieske
Geert Mak
Nelleke Noordervliet
Ester Naomi Perquin
Aleid Truijens
Manon Uphoff
Jan van Mersbergen
Anne Vegter

Aus Neuseeland:

Pip Adam
Tim Corballis
Nicky Hager
Ingrid Horrocks
Lloyd Jones
Elizabeth Knox
Bill Manhire
Courtney Sina Meredith
Sarah Quigley
Anna Sanderson
C. K. Stead
Susan Pearce (Neuseeland/Großbritannien)

Aus Nigeria:

Helon Habila
Chika Unigwe
Olumide  Popoola (Nigeria/Deutschland)

Aus Norwegen:

Jostein Gaarder
Per Petterson

Aus Pakistan:

Mohsin Hamid
Ahmed Rashid
Kamila Shamsie (Pakistan/Großbritannien)

Aus den palästinensischen Gebieten:

Suad Amiry
Mourid Barghouti
Najwan Darwish
Nathalie  Handal
Raja Shehadeh
Adania Shibli
Ghassan Zaqtan
Ala Hlehel (Palästinensische Gebiete / Israel)

Aus Peru:

Santiago Roncagliolo

Von den Philippinen/Kanada:

Miguel Syjuco

Aus Polen:

Ignacy Karpowicz
Beata Stasińska
Witold Szabłowski
Olga Tokarczuk

Aus Portugal:

Pedro Rosa Mendes

Aus Rumänien:

Mircea Cărtărescu

Aus Russland:

Vladimir Aristov
Alan Cherchesov
Victor Erofeyev
Alisa Ganiyeva
Dmitri Golynko
Alexander Ilichevsky
Sergei Lebedev
Stanislav Lvovsky
Mikhail  Shishkin
Alexander Skidan
Alexander Snegiryov

Aus dem Senegal:

Cheikh Hamidou Kane

Aus Serbien:

David Albahari
Bora Ćosić (Serbien/Kroatien)

Aus der Slowakei:

Michal Hvorecký

Aus Slowenien:

Gabriela  Babnik
Aleš Čar
Aleš Debeljak
Mojca Kumerdej
Miha Mazzini
Dušan  Šarotar
Aleš Šteger

Aus Somalia/Südafrika:

Nuruddin Farah

Aus Südafrika:

Breyten Breytenbach
Antjie Krog
Zakes Mda
Margie Orford
Henrietta Rose-Innes
Gillian Slovo
Ivan Vladislavić
Zukiswa Wanner
J. M. Coetzee (Südafrika/Australien)

Aus Spanien:

Ricardo Bada
Javier Cercas
Rafael Chirbes
Juan Goytisolo
Julio Llamazares
Javier Marías
Antonio Muñoz Molina
Rosa Montero
Javier Salinas
José F. A. Oliver (Spanien/Deutschland)

Aus dem Sudan:

Jamal Mahjoub

Aus Südkorea:

Hwang Sok-Yong

Aus Schweden:

Arne Dahl
Per Olov Enquist
Aris Fioretos
Jan Guillou
Björn Larsson
Henning Mankell
Håkan  Nesser
Tomas Tranströmer
Svante Weyler

Aus Syrien:

Hala Mohammed

Aus Tansania/Großbritannien:

Abdulrazak Gurnah

Aus Thailand / Vereingte Staaten:

Rattawut Lapcharoensap

Aus Tschechien:

Jaroslav Rudiš

Aus Tunesien/Frankreich:

Tahar Bekri

Aus der Türkei:

Yasar Kemal
Murathan Mungun
Orhan Pamuk
Buket Uzuner

Aus Ungarn:

Tibor Babiczky
Zsófia Balla
Zsófia Bán
Báthori Csaba
György Dragomán
Peter Esterhazy
Krisztián Grecsó
Noémi Kiss
László Krasznahorkai
Lajos Parti Nagy
Anna T. Szabó

Aus der Ukraine:

Myroslav Marynovych
Oksana Zabuzhko

Aus Weißrussland:

Svetlana Alexievich
Valzhyna Mort (Weißrussland / Vereinigte Staaten)

Aus Zimbabwe:

Brian Chikwava